Vì sao năm Rồng không gọi là Long mà gọi là Thìn

02/03/24

Vinh Phạm Quang

Trong lịch pháp Trung Quốc thời cổ, Thìn 辰 là Chi thứ 5 trong 12 Địa Chi (Thập nhị Chi) như Tý, Sửu, Dần, Mão, Thìn... 12 Địa Chi phối hợp với 10 Thiên Can (Thập Can) như Giáp, Ất, Bính, Đinh... để ghi nhớ, tính toán thời gian.

Qua thư tịch và khảo cổ ở Trung Quốc cho đến nay ta có thể xác định Thập nhị Chi xuất hiện phổ biến từ thời Thương, lúc này chỉ là những ý niệm thuần túy về thời gian. Đến khoảng thời Tần đến Hán, 12 con vật mới được dùng làm biểu tượng cho 12 Địa Chi rồi phổ biến cho đến ngày nay. 12 biểu tượng này được gọi là 12 Sinh Tiếu 生肖 (Trung Quốc) hay 12 con Giáp (Việt Nam).

Như vậy ban đầu THÌN 辰 không phải là tên gọi của con rồng mà chữ Hán viết là 龍. Chữ 辰, theo các tự điển Hán xưa nay, chỉ ý niệm về thời gian (từ 7 giờ sáng cho đến 9 giờ sáng). Chi thứ 5 là Thìn 辰 từ đời Hán mới gắn kết với biểu tượng của nó là hình tượng con rồng, long 龍. Nhưng có một số nhà nghiên cứu lại không công nhận sự thật khách quan này và đưa ra giả thuyết khác để chứng minh tên gọi THÌN 辰 ban đầu chính là tên gọi của con rồng, long 龍 - thậm chí có người còn khẳng định tên gọi Chi THÌN 辰 thực ra có nguồn gốc từ tên gọi RỒNG của Việt Nam. Tuy nhiên, các bằng chứng lịch sử và khảo cổ học cho thấy rằng THÌN 辰 không phải là LONG 龍 và 2 chữ này cũng không dùng thay lẫn nhau (xem thêm tại tư liệu tham khảo chúng mình để dưới cmt).

Tóm lại, Thìn ban đầu chỉ là cách gọi cho một khoảng thời gian và sau này mới được kết hợp với hình ảnh của con rồng (long). Do đó, khi nói về năm, chúng ta không gọi là năm "Long" mà phải gọi là năm "Thìn" mới chuẩn xác.